Het Energy Charter Treaty (hierna: ECT) is een internationaal verdrag dat bestaat sinds de jaren ‘90. Het ECT bevat bindende afspraken tussen landen, met als voornaamste doel om zekerheid te bieden aan investeerders en grote bedrijven op de energiemarkt. Er zijn op dit moment 53 landen aangesloten bij het ECT. Ook Nederland heeft het verdrag getekend en geratificeerd. Daarmee is het ECT het grootste multilaterale verdrag voor investeringsbescherming ter wereld.

Het ECT is ontstaan uit een poging tot samenwerking tussen de energiemarkten van Oost- en West-Europa na de val van het IJzeren Gordijn. Maar wat begon als een instrument ter bevordering van het gedeelde belang bij energiezekerheid en duurzame ontwikkeling, is nu verworden tot een blok aan het been van onze klimaatambities!

Het ECT is niet meer van deze tijd. Het verdrag heeft zich ontwikkeld tot een wapen voor de fossiele industrie om hun eigen belangen te beschermen. Het ECT beschermt in principe alle investeringen in de energiesector, maar in de praktijk voornamelijk kolenmijnen, olievelden en gaspijpleidingen. Wanneer een klimaatmaatregel van één van de verdragsstaten de winsten uit deze investeringen schaadt, kan de fossiele industrie die maatregel aanvechten.

Dat aanvechten gebeurd niet in een normale rechtbank, maar voor een speciaal internationaal arbitragetribunaal. Overheden kunnen worden gedwongen om enorme bedragen aan schadevergoeding te betalen als ze een ECT-zaak verliezen. Geld dat niet gestoken kan worden in groene oplossingen. Dit is niet acceptabel in een tijd waarin we alles op alles moeten zetten om de energietransitie te versnellen!

Nu Nederland zijn klimaatbeleid steeds verder aanscherpt, laat de fossiele industrie haar tanden zien. Het ECT is daarbij hun voornaamste wapen. In februari 2021 diende energiebedrijf RWE op grond van het verdrag een claim in tegen Nederland. Het bedrijf eist €1,4 miljard euro aan schadevergoeding omdat het twee kolencentrales in ons land moet sluiten. Dat is een gevolg van de Nederlandse Kolenwet uit 2019. Uniper bereidt een soortgelijke claim voor, en liet weten een vergoeding tot €1 miljard te verwachten.

In totaal dus 2,4 miljard, die deze fossiele reuzen eisen ter compensatie van hun slechte investeringen uit het verleden. Dit bedrag kunnen we maar één keer uitgeven. Iedere euro die via het ECT in de zakken van de aandeelhouders van deze fossiele bedrijven verdwijnt, gaat niet naar klimaatplannen of compensatie voor kwetsbare groepen.

Je leest het goed. Dat is €150 uit de portemonnee van iedere Nederlander. Geld dat we verschrikkelijk hard nodig hebben om onze klimaatambities waar te maken, maar dat nu verdwijnt in de zakken van directies en aandeelhouders van deze grote bedrijven.

En dat terwijl RWE en Uniper heel goed wisten dat blijven investeren in fossiele brandstoffen vroeg of laat problemen zou opleveren. Sterker nog, de energiebedrijven waren al jaren voor de Nederlandse Kolenwet van 2019 bezig met een versnelde afwaardering van hun centrales.

De bedrijven hebben hun kans gehad. De Nederlandse overheid heeft de afgelopen jaren miljoenen aan subsidies verstrekt aan RWE en Uniper voor omschakeling van de centrales op biomassa, en voor het realiseren van CO2-opslag (CCS). Allemaal om aan de klimaatafspraken van Parijs en van de Urgenda-uitspraak te kunnen voldoen. Daarnaast kregen ze €512 miljoen (RWE) en €351 miljoen (Uniper) aangeboden voor de vervroegde sluiting van hun centrales. Deze bedragen zijn niet aanvaard. Nu blijkt waarom: het ECT geeft ze kans op een veel vettere worst!

De claims van de fossiele bedrijven zouden geen stand houden in een normale rechtszaal. ECT-claims worden daarom behandeld buiten bestaande rechtbanken om, in schimmige arbitragetribunalen. Hiervoor worden drie ‘arbiters’ aangesteld. Dit zijn geen onafhankelijke rechters, maar commerciële juristen, die per zaak worden ingehuurd en betaald. De afhandeling van de claims duurt jaren en vindt achter gesloten deuren plaats. Als er eenmaal een uitspraak is gedaan, zijn er nauwelijks nog mogelijkheden tot een heroverweging.

Alle waarden uit onze rechtstaat (transparantie, onafhankelijkheid, recht op verdediging) worden in de ECT-procedures aan de laars gelapt. De Europese rechter oordeelde in september 2018 al dat ‘arbitrage tussen investeerders en staten op basis van bilaterale investeringsverdragen tussen EU-lidstaten onverenigbaar is met het bredere EU-recht’ en noemde daarbij specifiek het ECT. Daarmee geeft het Europese Hof ook een sterk signaal af aan RWE en Uniper: ze hadden hun claims nooit mogen indienen!

Maar die bedrijven gaan er vanuit dat deze uitspraak geen invloed heeft op hun claim via de arbitrage van het ECT. Zij blijven van mening dat het ECT voor bindende afspraken zorgt tussen de ondertekenaars van het verdrag en dat Nederland daarom gedwongen wordt te betalen als de arbitragecommissie RWE en Uniper in het gelijk stelt.

De leden van het ECT onderhandelen sinds december 2019 over ‘modernisering’ van het verdrag. Maar dat overleg zit muurvast. ECT-leden zoals Japan willen het Verdrag niet wijzigen en blokkeren met hun veto elke hervorming. Bovendien zullen de voorstellen die nu op tafel liggen zowel de bescherming van fossiele brandstoffen als het schimmige arbitragemechanisme in stand houden. Deze ‘modernisering’ is daarom geen echte oplossing.

Nederland kan uit het ECT stappen. De komende maanden zijn cruciaal voor die beslissing. De Europese Commissie heeft namelijk een ultimatum gesteld: uiterlijk in de zomer van 2022 moet er een akkoord worden bereikt over modernisering van het verdrag. In juni komen de ECT-leden daarom bijeen om het voorstel voor ‘modernisering’ dat nu wordt voorbereid door het ECT-secretariaat al dan niet goed te keuren. Maar zoals je hierboven kunt lezen is die ‘modernisering’ een wassen neus. Daarom is er maar een oplossing; de Nederlandse regering moet voor de zomer uit het ECT stappen!

En dat kan. Als er in de Tweede Kamer een meerderheid voor uittreding stemt, dan is de klus geklaard. In september 2021 was het al bijna zover. Toen stemde 60 van de benodigde 75 Kamerleden al voor uittreding. Bovendien wilt Minister Jetten van Klimaat en Energie de groenste minister ooit worden. Het is nu dus onze taak om zichtbaar te maken dat heel veel Nederlanders willen dat ons land uit het ECT stapt. Dat we willen dat de miljarden voor klimaatbeleid niet bij fossiele reuzen als RWE en Uniper terecht komen.

Hier beneden lees je onze verandertheorie voor het ECT: hoe gaan we er in de komende maanden voor zorgen dat Nederland uit het verdrag stapt? Dat begint met het zichtbaar maken van het draagvlak voor uittreding via de petitie en eindigt met het bestoken van kamerleden en -fracties met de oproep om vóór uittreding te stemmen wanneer de motie voorligt.

De eerste stap is het tekenen van de petitie. Wanneer je dat hebt gedaan houden wij je per email op de hoogte van de vervolgstappen van deze campagne! Teken de petitie via de knop bovenaan de pagina.